Telewizyjne Wiadomości Literackie

„Telewizyjne Wiadomości Literackie” (TVP2, TV Polonia); produkowane przez ponad 10 lat przez CROSS FILM (Marek Myszczyński), w ostatnich latach w kooperacji z TVP3; najdłużej istniejący na antenie polskiej telewizji publicznej program literacki (1996-2011); przez 4 lata dwutygodnik, później miesięcznik; w swoich początkach nagrywany dla TVP Polonia, od 1999 roku stale na antenie TVP 2); długość emisji 30 min. Oglądalność programu w roku 2000 oscylowała pomiędzy 2 - 3,4% (ponad 1 mln widzów), co oznacza wielkość porównywalną ze słynnym francuskim „Apostrophes” Bernarda Pivot (1,7 mln) oraz „Kwartetem Literackim” Marcela Reicha-Ranickiego (1,8 mln). W Raporcie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z roku 2001 nt. obecności kultury w programach telewizji publicznej TWL został uznany za jedyną wartościową pozycję wśród programów literackich („audycje poświęcone w całości sprawom twórczości literackiej, poza „Telewizyjnymi Wiadomościami Literackimi”, są nienowoczesne, nudne, odstręczające od książek i czytania”).

Jako pierwszy program literacki w Polsce, TWL zrezygnował ze sztampowej scenografii (nieśmiertelne półki z książkami, pracownie pisarzy), wyciągając artystów na ulice i w plener, co wkrótce potem zaczęły robić inne programy kulturalne (np. „Pegaz”, „Ogród sztuk”), często gościł za granicą (m.in. Niemcy, Francja, Portugalia, Szwecja, Kanada, Stany Zjednoczone, Izrael, Szwecja), co w warunkach polskich było ewenementem, rejestrował wszystkie wydarzenia na rynku księgarskim („Notes literacki”), oprowadzał po miejscach związanych z literaturą („Bedeker literacki”), a także przypominał literackie wydarzenia z przeszłości („Archiwum literackie”). Jako jedyny program kulturalny w Polsce (a może i w Europie) posiadał dział „Literatura dla dzieci i młodzieży”. Na zasadzie żywych newsów TWL wprowadził dział stałych przeglądów prasy literackiej i rynku wydawniczego (3- minutowe „Aktualności literackie”), okraszając program rankingami czytelnictwa i premiowaną nagrodami książkowymi zagadką literacką. Cechą wyróżniającą TWL-u była jego „gęstość” merytoryczna (5-6 tematów w każdym odcinku; ok. 12-14 zaproszonych pisarzy i ekspertów) oraz dynamiczny i oryginalny sposób realizacji-montażu, uwzględniający najnowsze trendy w technice filmowej (profesjonalni reżyserzy: Grzegorz Braun, Mirosław Jasiński, Paweł Łopaciński, Krzysztof Pulkowski, Mirosław Spychalski; wybitni operatorzy: m.in. Mirosław Basaj, Tadeusz Owsianko, Wojciech Rawecki, Mateusz Sośniak, Piotr Sędzikowski, Marcin Wenzel). Wśród programów kulturalnych przełomu XX i XXI w. nie było równie nowocześnie realizowanej propozycji, utrzymanej w tak dużym tempie, zrywającej z tradycją „gadających głów” i nudnego monologowania artystów. Pełen napięć i kontrowersji, wykorzystywał zasadę przeciwstawności opinii recenzentów („Premiera literacka”, „Książki przereklamowane”) oraz napięć pomiędzy autorem programu a zaproszonymi do rozmowy gośćmi (stałe elementy programu to „Rozmowy o książkach” lub „Rozmowy nie tylko o książkach”), badał opinie czytelników pod księgarniami i w miejscach publicznych (zabawne sondy uliczne i „salonowe”).

Zespół redakcyjny programu stanowiła grupa młodych naukowców z wydziału polonistyki i dziennikarstwa Uniwersytetu Wrocławskiego: prof. Stanisław Bereś, dr Urszula Glensk, dr Marta Mizuro, mgr Katarzyna Majewska, którzy połączyli prawdziwą kompetencję literaturoznawczą z dziennikarskim zębem i inwencją realizacyjną. Realizacyjny trzon programu (szczególnie w ostatnich latach) tworzyli: Stanisław Bereś (redaktor, prowadzący),

Mirosław Spychalski (realizator), Katarzyna Majewska (redaktor krajowy), Dorota Kowalska (serwis zagraniczny), Piotr Sędzikowski i Marcin Wenzel (operator), Marek Myszczyński (producent, dźwięk), Sławomir Dębek (światło, transport). Specyfiką programu było prezentowanie opinii ludzi profesjonalnie związanych z literaturą (np. H. Bereza, E. Balcerzan, B. Bednarek, A. Bielik-Robson, J. Błoński, W. Bockenheim, W. Bolecki, G. Borkowska, J. Choroszy, M. Cichy, M. Cieński, P. Czapliński, M. Czubaj, J. Degler, K. Dunin, P. Dunin-Wąsowicz, A. Fiut, M. Głowiński, W. Godzic, Cz. Hernas, T. Fiałkowski, A. Franaszek, Cz. Hernas, M. Inglot, I. Iwasiów, M. Janion, J. Jarzębski, J. Jastrzębski, K. Kęder, J. Klejnocki, T. Komendant, A. Kowalczykowa, T. Kostkiewiczowa, J. Kronhold, W. Kunicki, R. Legutko, W. Ligęza, J. Łukasiewicz, B. Maj, T. Majeran, K. Masłoń, K. Maliszewski, R. Matuszewski, C. Michalski, J. Miodek, A. Nasiłowska D. Nowacki, T. Nyczek, M. Orski, M. Rabizo-Birek, J. Sławiński, M. Stala, Z. Stefanowska, Z. Sudolski, M. Szpakowska, W.P. Szymański, P. Śliwiński, M. Wyka, A. Zawada, P. Śliwiński, J. Tomkowski, J. Trznadel, M. Ursel, M. Urbanowski, K. Uniłowski, R. Waksmund, M. Zaleski, A. Zawada, M. Żmigrodzka), reprezentantów innych specjalności humanistycznych np. historyków, socjologów i filozofów (A. Dudek, B. Geremek, A. Jeziorowski, A. Juzwenko, K. Kerstenowa, M. Król, B. Ociepka, W. Roszkowski, W. Sitek, T. Sławek), dziennikarzy (L. Budrewicz, R. Gawłowski, V. Grotowicz, K. Masłoń, A. Milcarz, A. Szostkiewicz, M. Urbanek, T. Wołodźko), reżyserów i aktorów (J. Fraszyńska, K. Kutz W. Krzystek, B. Linda, L.J. Majewski, J. Szczepkowska, A. Wojaczek P. Wereśniak, P. Wojcieszek), biznesmenów (np. H. Bochniarz), duchownych (ks. R. Rogowski), wydawców (J. Broda, R. Grupiński, P. Dunin-Wąsowicz, B. Stasińska, M. Sznajderman), redaktorów czasopism (K. Drzewucki, T. Fiałkowski, A. Krzemiński, T. Pióro, A. Wasilewska), studentów, nauczycieli, dzieci i młodzież („Literatura dla dzieci i młodzieży oraz sondy), a nawet reprezentantów zawodów jak najdalszych od literatury (np. pielęgniarki, kelnerzy, mechanicy samochodowi).

W programie gościli najwybitniejsi pisarze polscy (m.in.: W. Albiński, J. Anderman, M. Baran, A. Bart, S. Bieniasz, D. Bieńkowski, J. Bierut, D. Bitner, J. Bocheński, A. Bolecka, S. Chwin, N. Davies, W. Dichter, A. Domosławski, K. Dunin, J. Dukaj, M. Edelman, J. Ficowski, I. Filipiak, D. Foks, J. Głowacki, M. Głowiński, M. Gretkowska, I. Grin, H. Grynberg, J. Grzegorczyk, J. Hartwig, A. Horubała, M.S. Huberath, P. Huelle, J. Hugo Bader, J. Inglot, W. Jabłoński, M. Jachimowicz, W. Jagielski, T. Jastrun, I. Jurgielewiczowa, A. Jurewicz, P. Kalwas, R. Kapuściński, T. Karpowicz, B. Kierc, J. Klejnocki, T. Konwicki, J. Kornhauser, H. Kowalewska, W. Kowalewski, M. Krajewski, H. Krall, J. Krasiński, J. Kronhold, Z. Kruszyński, R. Krynicki, Z. Kubiak, W. Kuczok, M. Kurek, K. Kutz, St. Lem, A. Libera, R. Ligocka, E. Lipska, J. Łukasiewicz, A. Mandalian, D. Masłowska, C. Michalski, Cz. Miłosz, D. Masłowska, Cz. Miłosz, P. Mitzner, M. Melecki, W. Myśliwski, A. Nasiłowska, M. Niemiec, W. Nowak, M. Nowakowski, W. Odojewski, M. Olszewski, K. Orłoś, M. Oramus, A. Pacholski, J. Papuzińska, E. Pasewicz, T. Piątek, J. Pilch, M. Podgórnik, R. Praszyński, J. Rębacz, T. Różewicz, J. Rudnicki, K. Rutkowski, E. Rylski, P. Siemion, K. Siwczyk, A. Sapkowski, Ch. Skrzyposzek, P. Sommer, A. Sosnowski, A. Stasiuk, G. Strumyk, M. Szczygieł, M. Szejnert, P. Szewc, J. Szuber, M. Świetlicki, D. Terakowska, W. Terlecki, W. Tochman, O. Tokarczuk, A. Tuszyńska, K. Varga, A. Wiedemann, B. Wildstein, M. Wilk, M. Witkowski, P. Wojciechowski, B. Zadura, F. Zawada, A. Ziemiański, R.A. Ziemkiewicz), jak również zagraniczni (np. J. Andruchowycz, U. Eco, M. Houellebecq, F. Jaegy, Y. Martell, A. Oz, M. Pollack, W. Wharton). Przed kamerami „Telewizyjnych Wiadomości Literackich” pojawiło się wyjątkowo dużo znanych pisarzy polskich mieszkających za granicą (np. K. Brandys, M. Danilewicz-Zielińska, I. Fink, J.

Gierdoyc, Gustaw Herling Grudziński, Z. Hertzowa, W. Iwaniuk, T. Karpowicz, L. Lipski, Z. Romanowiczowa, K. Rutkowski, Ch. Skrzyposzek, B. Taborski, A. Zagajewski, pisarze zaolziańscy). W zależności od rangi literackiego wydarzenia odcinki modyfikowały się od reportażu po dyskusyjną monografię.