„Latarnik” to tytuł znany każdemu Polakowi, odwołujący się do słynnej noweli Sienkiewicza, obrazującej psychiczną sytuację emigranta polskiego na obczyźnie, rozdartego pomiędzy tęsknotą za krajem i jego kulturą a przypisaniem zawodowym. Wybór tego tytułu symbolicznie określa cel programu: śledzenie i rejestracja obecności Polaków i kultury polskiej za granicą, obserwacja i relacjonowanie aktywności rodaków mieszkających na stałe poza krajem (emigracja) lub przebywających tam okresowo (kontrakt, tournée, pobyt czasowy, ekspedycja itd.). W dobie zacieśniania się związków ekonomicznych i politycznych pomiędzy zaawansowanymi cywilizacyjnie krajami świata, gdy ujawniają się globalne tendencje integracyjne, szczególnie żywe stało się zapotrzebowanie na program rejestrujący aktywność Polaków poza własną ojczyzną, pokazujący ich obecność w kulturze uniwersalnej.
Intencją programu „Latarnik” (TVP Polonia, 30 min.; emitowany od jesieni 1997 do czerwca 1998) było komentowanie i rejestrowanie form obecności polskich artystów na arenie światowego życia kulturalnego. Szczególna uwaga poświęcona została następującym dyscyplinom: kino (aktorzy, reżyserzy, scenarzyści)
teatr, opera, operetka, balet (aktorzy, reżyserzy); plastyka (malarze, rzeźbiarze, architekci)
muzyka poważna i estradowa (kompozytorzy, dyrygenci, wirtuozi, piosenkarze); literatura (pisarze, krytycy, eseiści); nauka, humanistyka (uczeni); kultura ludowa, folklor (zespoły, twórczość indywidualna); sport, eksploracja (sportowcy, podróżnicy, dziennikarze)
W centrum uwagi „Latarnika” znalazły się następujące przejawy aktywności twórczej Polaków za granicą: działalność i twórczość wybitnych artystów osiadłych na emigracji, życie kulturalne i umysłowe Polonii oraz związanych z nią środowisk, spektakularne występy zagraniczne artystów krajowych, udział intelektualistów polskich w kreowaniu obrazu ojczyzny na zewnątrz, współpraca twórców polskich z artystami innych krajów, kultura polska i jej przedstawiciele w oczach artystów zagranicznych, zjawiska z zakresu kultury masowej, popularnej i ludowej.
„Latarnik” posługiwał się formułą żywego, różnorodnego tematycznie serwisu informacyjnego, w którym dominował reportaż oraz felieton. Program, poprzedzony był forszpanem i składał się z 5 bloków tematycznych, z których każdy dotyczył innej dyscypliny twórczej. Główny nacisk był położony na wydarzenia aktualne np. premiery filmowe, spektakle teatralne, koncerty, wystawy, wieczory promocyjne itp., niemniej było w nim również miejsce na przybliżanie widzowi krajowemu sylwetek wybitnych twórców pracujących za granicą, odnotowywanie zjawisk zespołowej pracy twórczej (grupy artystyczne, środowiska kreatywne), rozważania na temat sytuacji psychologiczno-kulturowej twórców przebywających na obczyźnie oraz socjologicznych uwarunkowań życia polskiej diaspory. W zależności od wagi tematu i rangi wydarzenia, czas trwania poszczególnych części programu oraz ich ilość się zmieniały. Z zasady najwięcej więcej miejsca program poświęcał wywiadom z tzw. topowymi artystami. Gośćmi programu byli m.in.: Michał Borowski (Szwecja), Tomasz Borkowy (Anglia), Stan Borys (USA), Kazimierz Braun (USA), Piotr Chmieliński (USA), Mieczysław Choynowski (Meksyk), Maria Danielewicz-Zielińska (Portugalia), Małgorzata Dobrowolska (Australia), Ida Fink (Izrael), Györgi Gömori (Anglia), Andrzej Janczewski (Australia), Joanna Kańska (Londyn), Janusz Kapusta (USA), Jerzy Kenar (USA), Zbigniew Kruszyński (Szwecja), Maja Kuczyńska (Australia), Andrzej Litwornia (Włochy), Ludwik Margules (Meksyk), Henryk Mażul (Litwa), Dariusz Michalczewski (Niemcy), Jerzy Michalski (Tasmania), Igor Mitoraj (Włochy), Tomasz Misztal (Portugalia), Maria Nowotarska&Agata Pilitowska (Kanada), Krzysztof Penderecki (Rumunia), Małgorzata Pieczyńska (Szwecja), Grzegorz Rosiński (Szwajcaria), Krzysztof Rutkowski (Francja), Ewa Maria Salska (Niemcy), Krzysztof von Schroeder (Tasmania), Maria Sten (Meksyk), Piotr Szalsza (Austria), Maryla i Wojciech Szymanowscy (Kanada), Bolesław Taborski (Anglia), Olga Tokarczuk (Francja), Maciej Adam Tomaszewski (Kanada), Marek Tomaszewski (Francja), Zaremba-Bielawski (Szwecja), Tomasz Wacko (Szwecja), Małgorzata Walewska (Austria), Krzysztof Warlikowski (Chorwacja), Aleksander Wolszczan (USA), Krzysztof Zimmermann (Lichtenstein).
„Latarnik” dążył do stworzenia sieci stałych obserwatorów i komentatorów wydarzeń związanych z kulturą polską poza granicami kraju, opierając się równocześnie na współpracy z instytucjami powołanymi do reprezentowania Polski na scenie międzynarodowej (Instytuty Kultury Polskiej, placówki dyplomatyczne, ośrodki badawcze). Pozwalało to na krzyżowanie różnych opinii i unikanie tzw. „oficjalnego” punktu widzenia.
Wszystkie bloki informacyjne i problemowe były maksymalnie nasycone informacją obrazową, prezentując filmowy zapis wydarzenia oraz migawkowe opinie jego uczestników (artyści, widzowie). Każda cząstka programu poprzedzona była specjalną animacją komputerową. Całość posiadała efektowną i dynamiczną oprawę graficzną (czołówki) oraz muzyczną.
